سرمایه‌گذاری چیست و چه روش‌هایی برای سرمایه گذاری در ایران وجود دارد؟ 

 

سوالی که هر کس در ابتدای کار با توجه به حیطه فعالیت، انتظارات و علایق خود پاسخ متفاوتی به آن خواهد داد. اکثر افراد در پاسخ به این سوال به ابزار سرمایه‌‎گذاری اشاره می‎کنند؛ مثلاً سرمایه‌‏گذاری در بورس، سرمایه‏‌گذاری در املاک، طلا، ارز و بانک از مواردی است که خیلی از افراد در پاسخ به این سوال بیان می‎کنند. اما در واقع این موارد و بسیاری از موارد مشابه، ابزار سرمایه‌‏گذاری هستند که تفاوت‌های بسیاری با یکدیگر دارند. در واقع تعریف علمی و مالی سرمایه‎‌گذاری این چنین است:

“به دارایی یا هر چیزی که با هدف ایجاد درآمد یا افزایش ارزش، کسب می شود؛ سرمایه‎‌گذاری می‏ گویند”

افزایش ارزش دارایی‌‎ها در طول زمان اتفاق می‎افتد. در واقع سرمایه‎‌گذاری هزینه‌‎بر است و به زمان، پول، تلاش و یا سایر موارد برای ثمردهی نیاز دارد. وقتی فردی کالایی را به عنوان سرمایه‌‏گذاری خریداری می کند، قصد مصرف آن کالا را ندارد بلکه هدف از خرید آن کالا، استفاده در آینده برای ایجاد ثروت است. مثلا خرید ملک به عنوان سرپناه سرمایه‎‌گذاری نیست ولی خرید ملک مازاد نیاز، سرمایه‌‏گذاری تلقی می‎شود.

پس سرمایه‌‏گذاری مستلزم به کار انداختن سرمایه امروز، برای ایجاد بازدهی در آینده است. سرمایه‏‌گذاری به هر شکلی می ‏تواند باشد مثل خرید سهام، اوراق مشارکت، ملک و یا مشاغل. به طور کلی، هر اقدامی که به امید افزایش درآمد در آینده انجام شود می تواند یک سرمایه‌‏گذاری تلقی شود؛ به عنوان مثال، هنگام انتخاب تحصیلات تکمیلی، هدف اغلب افراد افزایش دانش و بهبود مهارت‌ها به امید کسب درآمد در آینده است؛ پس این هم یک نوع سرمایه‎‌گذاری است.

از آنجا که سرمایه‌‏گذاری  بر رشد یا درآمد آتی متمرکز است، همیشه سطح خاصی از ریسک در ارتباط با سرمایه‌‏گذاری وجود دارد. یک سرمایه‏‌گذاری  ممکن است هیچ درآمدی ایجاد نکند یا در واقع با گذشت زمان ارزش خود را از دست بدهد؛ به عنوان مثال، این احتمال وجود دارد که شما در شرکتی سرمایه‏‌گذاری کنید که در نهایت ورشکسته شود یا وارد پروژه‌ه‎ای می‌شوید که موفق به انجام آن نمی‎شوید؛ در نتیجه نه تنها بازدهی کسب نکردید بلکه متحمل زیان نیز شده‌‎اید.

در اینجا لازم است که به تفاوت پس‎‌انداز با سرمایه‌‏گذاری اشاره گردد؛ پس‌انداز با سرمایه‌‎گذاری متفاوت است. پس انداز عبارت است از جمع آوری پول برای استفاده در آینده که بدون ریسک است، در حالی که سرمایه‌‏گذاری  عبارت است از استفاده از پول برای دستیابی به سود بالقوه در آینده که با ریسک تحقق سود همراه است.

در اینجا یک سوال مطرح می‎‌شود؛ وقتی می‏ توانید پول خود را با ریسک صفر پس‏‌انداز کنید، چرا باید سرمایه‏‌گذاری کرد؟

همانطور که گفته شد، سرمایه‏‌گذاری به معنای کارکردن پول برای رشد آن است. وقتی در سهام یا اوراق مشارکت سرمایه‌‏گذاری می‏‌کنید، این سرمایه را زیر نظر یک شرکت و تیم مدیریت آن به کار می‌اندازید. اگرچه ریسک وجود دارد، اما این ریسک با بازده مورد انتظار مثبت در قالب سود سرمایه و یا سود سهام همراه است. از طرف دیگر، پول نقد رشد نخواهد کرد و به دلیل تورم، قدرت خرید خود را به مرور از دست می‎دهد.

سرمایه‌‏گذاری در کشورهایی که نرخ تورم آن‎ها بالاست، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که با وجود نرخ‌های بالای تورم، ارزش پس انداز به شدت کاهش می‌‎یابد. در کشور ما نیز به دلیل نرخ‌‎های بالای تورم، سرمایه‌‎گذاری از اهمیت بالایی برخوردار است. از دیرباز خرید ملک، طلا و یا سپرده کردن پول، از ابزارهای سرمایه‌‏گذاری بین مردم بوده است. اخیرا بورس به عنوان ابزار سرمایه‌‏گذاری نوین، جایگاه قابل توجهی بین عموم مردم پیدا کرده است. به دلیل تورم بالای ریال در برابر سایر ارزهای خارجی، سرمایه‎‌گذاری در ارز نیز یکی دیگر از ابزارهای سرمایه‌‏گذاری در بین مردم بوده است. در حال حاضر با پررنگ‎تر شدن نقش بورس به عنوان ابزار سرمایه‌‏گذاری، از سپرده، ملک، طلا، ارز و بورس به عنوان مهم‏ترین ابزارهای سرمایه‏‌گذاری یاد می‏ شود.

سرمایه‌‎گذاری با استفاده از هر ابزار مزایا و معایب خاص خود را دارد که به تفکیک در زیر توضیح داده می‌شود.

سرمایه‌‏گذاری در املاک:

تا چندین سال پیش به دلیل بالا بودن قدرت خرید مردم، سرمایه‎‌گذاری در املاک یکی از گزینه‏‌های معمول بود ولی اخیرا به دلیل جهش قابل توجه قیمت املاک، برای خیلی‌‏ها تامین مسکن اصلی‌‏ترین دغدغه شده است و سرمایه‌‏گذاری در این حوزه برای قشر متوسط جامعه دور از دسترس گشته است. البته تعداد قابل توجهی از افراد هستند که از دیر باز در این حوزه سرمایه‎گذاری کرده ‏اند و سرمایه خود در این حوزه را حفط نموده‌‏اند. کسب درآمد از طریق اجاره و عدم نیاز به دانش تخصصی را می ‏توان از مزایای سرمایه‌‏گذاری در املاک نامید، همچنین با توجه به تاثیرپذیری کمتر مسکن از اخبار سیاسی و هیجان کمتر این بخش نسبت به سایر ابزارهای سرمایه‎‌گذاری، ریسک سرمایه‌‏گذاری در مسکن به نسبت کمتر است؛ اما در عوض سرمایه‌گذاری در این حوزه نیازمند سرمایه بالایی می ‏باشد و نقدشوندگی این ابزار به نسبت کمتر است.

 

سرمایه‌‎گذاری در طلا و ارز

با توجه به کاهش ارزش ریال در برابر سایر ارزها در طول زمان، سرمایه‏‎گذاری در طلا به عنوان یک کالای کم‌‎ریسک و دلار به عنوان ارز خارجی، در دهه‌های اخیر بسیار متداول بوده است. به دلیل اثرپذیری بیشتر از اخبار اقتصادی و سیاسی، سرمایه‌‎گذاری در ارز و طلا به نسبت مسکن با ریسک بیشتری همراه است؛ ولی با مبالغ بسیار کم نیز می‎توان در این حوزه‌ها سرمایه‏‌گذاری کرد. سرمایه‌‏گذاری در حوزه طلا، در سالیان اخیر با ابزارهای بسیاری میسر گشته است، امکان خرید گواهی سکه طلا از بورس، امکان فعالیت در ابزارهای مشتقه سکه طلا و همچنین سرمایه‎‌گذاری در صندوق‌‎های طلا برای علاقه‌مندان به این حوزه  وجود دارد.

هرچند سرمایه‎‌گذاری در حوزه طلا و ارز تا حدودی افراد را از ریسک تورم مصون می‎دارد، اما از آنجا که سرمایه‎‌گذاری مذکور فعالیت مولد محسوب نمی‎شود با ریسک قوانین و مقررات روبه رو است. مخصوصاً در حالت سرمایه‌‎گذاری فیزیکی، قوانینی مبنی بر اخذ مالیات و محدودیت سرمایه‌‎گذاری تصویب شده و یا در دست بررسی است.

 

سپرده کردن پول:

سپرده کردن پول و دریافت سود از بانک یکی از ساده‌‏ترین ابزارهای سرمایه‎‌گذاری است که تقریبا هیچ ریسکی در کسب بازدهی ندارد. اما در بین پنج ابزار مهم سرمایه‌‎گذاری گفته شده، در سال‎های اخیر کم‎ بازده‌‏ترین ابزار بوده است. با توجه به تورم بالای موجود در کشور و پرداخت سود سپرده کمتر از تورم، در چند سال اخیر سرمایه‌گذاران این ابزار متضرر گشته‌‎اند. هرچند این ابزار بازدهی کمتری به نسبت سایر ابزارها داشته است؛ ولی به دلیل سهولت سرمایه‌‎گذاری، تعداد قابل توجهی از افراد جامعه با استفاده از این ابزار اقدام به سرمایه‎‌گذاری کرده‎‌اند. این ابزار در زمانی می‎تواند مورد استفاده قرار گیرد که تورم جامعه کمتر از نرخ سود پرداختی به سپرده‏‌ها باشد.

 

سرمایه‌‎گذاری در سهام:

در چند سال اخیر با تبلیغات مسئولان امر، بورس به عنوان یکی از مهم‏ترین ابزارهای سرمایه‌‎گذاری قد علم کرده است و مورد توجه عموم مردم قرار گرفته است. هرچند سابقه فعالیت بورس به قبل از انقلاب باز می‎گردد ولی تا سه، چهار سال اخیر برای عموم مردم ناشناخته بود و جمعیت کمی از مردم با استفاده از این ابزار، پول‌‏های خود را سرمایه‌‎گذاری می‏ کردند.

در بورس هر فرد با خرید سهام شرکت‌های مختلف، در واقع به نسبت تعداد سهام خریداری از تعداد سهام کل شرکت، مالک آن شرکت و در سود و زیان شرکت سهیم می‏ شود. بازار بورس در واقع امکانی را فراهم می‎کند تا مبادلات سهام شرکت‌ها در آن صورت پذیرید و یا شرکت‎ها برای اولین بار سهام خود را به عموم متقاضیان عرضه کند.

بازار سهام از نقدشوندگی بالایی برخوردار است و این امکان برای همگان وجود دارد که به صورت آنلاین به راحتی به خرید و فروش سهام اقدام کنند به همین دلیل این بازار از هیجان بالایی برخوردار است و تاثیر اخبار سیاسی و اقتصادی بر قیمت سهام عموما بیشتر از واقعیت آن است؛ به همین دلیل ریسک سرمایه‌‎گذاری در بازار سهام بالاست. از آنجایی که سرمایه‌‏گذاری در سهام یک امر مولد محسوب می‎شود، سرمایه‌گذاری در سهام با ریسک قوانین و مقرارات کمتری مواجه است.

سرمایه‏‌گذاری در سهام و بورس، نسبت به سرمایه‎‌گذاری در سایر ابزارهای ذکر شده پیچیده‎ تر است و نیازمند دانش تخصصی و مالی است.

 

مقایسه بازدهی ابزارهای مختلف سرمایه‌‏گذاری در 10 سال گذشته:

بدون در نظر گرفتن ریسک سرمایه‌‎گذاری؛ در نمودار زیر ابزارهای مختلف سرمایه‌‏گذاری از منظر بازدهی ده ساله منتهی به مرداد 1400 مقایسه شده اند.

 

همانطور که در نمودار  فوق مشخص است؛ بورس بهترین ابزار سرمایه‎گذاری از منظر بازدهی در دوره 10 ساله مذکور بوده است. همانطور که مشخص است سپرده‌‎گذاران بلند مدت در نظام بانکی، بدترین ابزار را برای سرمایه‏‌گذاری انتخاب کرده‌‎اند.

 

چگونه در بورس سرمایه‌گذاری کنیم؟

در بازار سهام، صنایع و شرکت‎‌های زیادی وجود دارد که انتخاب از بین آن‎ها نیاز به تخصص مالی و اقتصادی دارد. به همین دلیل است که اکثر مردم در کشورهای توسعه یافته به صورت غیرمستقیم اقدام به سرمایه‎‌گذاری در سهام می کنند. در روش غیر مستقیم، افراد منابع خود را در اختیار شرکت‎های متخصص مانند سبدگردان‎‌ها قرار می‎دهند  و آن‎ها در یک ساز و کار مطمئن، با استفاده از آن منابع، به فعالیت در بازار سهام می‎‌پردازند. همچنین این امکان برای همگان وجود دارد که واحدهای صندوق‎های سرمایه‌‎گذاری در سهام را خریداری کنند. شرکت‏های دارای مجوز با جمع‌آوری پول از مردم و تاسیس صندوق، اقدام به خرید و فروش سهام در بورس می کنند. افراد با خرید واحدهای این صندوق‌ها، با پرداخت کارمزد ناچیزی به مدیر صندوق، از مزایای مدیریت حرفه‏ای در بازار سهام بهره می‌برند.

مزایای سرمایه‌‏گذاری از طریق صندوق‌ها 

هزینه به کارگیری نیروهای متخصص، گردآوری و تحلیل اطلاعات و گزینش سبد بهینه اوراق بهادار بین همه سرمایه‏‌گذاران تقسیم می شود و سرانه هزینه هر سرمایه‏‌گذار کاهش می‎یابد.
دوم؛ صندوق از جانب سرمایه‏‌گذاران، کلیه حقوق اجرایی مربوط به صندوق از قبیل دریافت سود سهام را انجام می ‏دهد و در نتیجه سرانه هزینه هر سرمایه‌‏گذار برای انجام سرمایه‌‏گذاری کاهش می ‏یابد.
سوم؛ امکان سرمایه‏‌گذاری مناسب و متنوع‌‏تر دارایی‌ها فراهم شده و در نتیجه ریسک سرمایه‌‏گذاری کاهش می‌‏یابد. در مجموع هزینه‌‎های مدیریت صندوق بسیار ناچیز است.
سرمایه‏‎‌گذاری در سهام به صورت مستقیم نیز امکان‎پذیر است و هر کس به صورت شخصی می‎تواند اقدام به خرید و فروش اوراق سهام کند؛ ولی برای انجام این کار نیاز به مهارت و وقت کافی است چرا که برای مدیریت بهینه سبد سرمایه‌گذاری و استفاده از فرصت‎‌های بازار نیاز به رصد تمام وقت بازار است. بعد از تجربه سقوط بورس تهران در نیمه دوم سال 1399، فرهنگ سرمایه‎گذاری غیرمستقیم در بین مردم ایران بیش‎تر از پیش رایج شد و اقبال به صندوق‎ها و شرکت‎های سبدگردان نسبت به گذشته چندین برابر شده است. گسترش این موضوع باعث بورس‌محور شدن سرمایه‌‎گذاری خواهد شد و به تولید و اقتصاد کشور نیز کمک بزرگی خواهد کرد.

 

جمع‌بندی

در این مطلب به تعریف سرمایه‌‎گذاری پرداخته شد و سعی شد که بررسی اجمالی بر روی ابزارهای سرمایه‌‏گذاری مرسوم در ایران صورت پذیرد. همانطور که بیان شد، بورس در دوره 10 ساله اخیر، بیشترین بازدهی را بین ابزارهای مختلف سرمایه‌‏گذاری داشته است؛ البته قابل ذکر است که در دوره ‏های 5 و 20 ساله نیز بازدهی بورس بهتر از سایر ابزارهای سرمایه‏‌گذاری مرسوم بوده است؛ سپرده کردن پول در بانک برای دوره بلند مدت بدترین ابزار سرمایه‌‏گذاری از حیث بازده بوده است.

سرمایه‌‏گذاری در بورس کار کاملا تخصصی است که برای موفقیت نیازمند کسب دانش مالی و اقتصادی است. به همین دلیل اکثر مردم در کشورهای توسعه یافته، سرمایه‌‏گذاری غیرمستقیم را ترجیح می‌دهند و از طریق صندوق‎ها و شرکت‎های مدیریت دارایی به سرمایه‏‌گذاری در سهام اقدام می‏‌کنند.

مطالب مرتبط دانشنامه

تعریف سود ساده و مرکب اگر در دنیای سرمایه‌گذاری قدم گذاشته باشید، حتماً در…

آیا تابه‌حال چیزی در مورد کارمزد معاملات صندوق درآمد ثابت شنیده‌اید؟ صندوق‌های درآمد ثابت…