اوراق تبعی امکان تضمین بازدهی دارایی (سهام) را برای خریداران خود فراهم میکند؛ این اوراق در واقع قراردادی است که برای دارنده حق فروش مقدار مشخصی از سهام را با قیمت توافقی اعمال، در سررسید مشخص فراهم میکند. اگر در تاریخ اعمال، قیمت توافقی کمتر از ارزش روز سهام باشد، طبیعی است که سهامدار از حق خود استفاده نکند و با قیمت بالاتر روز سهام خود را در بازار به فروش برساند اما اگر قیمت توافقی بیشتر از قیمت روز سهام باشد، طبیعی است که خریدار از حق خود استفاده میکند و سهام را با بازدهی تضمین شده به فروش میرساند؛ بنابراین کاربرد این اوراق به نوعی بیمه کردن سهام خریداری شده توسط خریدار است.
اوراق تبعی توسط سهامدار عمده و یا شرکت، به عنوان ناشر برای خریداران منتشر میشود؛ ناشر اوراق تبعی این اوراق را با هدف ایجاد اطمینان نسبت به سهام خود منتشر میکند.
مزایا و معایب اوراق تبعی
اوراق تبعی مزایای زیادی هم برای ناشر اوراق و هم برای خریدار خود ایجاد میکند. سهامداران عمده با انتشار این اوراق از سهام خود حمایت میکنند و در عین حال نوعی پوشش ریسک برای خریداران خرد سهام ایجاد میکنند. وجود اوراق تبعی برای یک سهام موجب افزایش تقاضا برای آن سهام میشود و در نهایت موج مثبتی درخصوص سهام شرکت ایجاد میکند؛ در طرف مقابل، خریداران نیز امکان کنترل ریسک سرمایهگذاری خود را به دست میآورند.
اما به هر حال سازوکار هر ابزار مالی با توجه به چهارچوب اقتصادی و شرایط بازار، دارای یک سری محدودیتها است. در بورس ایران، خریدار زمانی امکان خرید اوراق تبعی را دارد که از قبل سهام پایه آن را به همان میزان خریداری کرده باشد. برای این اوراق بازار ثانویهایی وجود ندارد و برای هر کد معاملاتی سقف خریدی تعریف شده است؛ یعنی ممکن است کل سهامی که در مالکیت یک سهامدار خرد است تحت پوشش بیمه تبعی قرار نگیرد.
باید توجه داشت خرید اوراق تبعی ماهیت کسب سود ندارد؛ یعنی در صورتی خریدار سود کسب میکند که مجموع هزینه خرید اوراق تبعی به اضافهی هزینه خرید اولیه سهم پایه اوراق کمتر از ارزش آن سهام در قیمت توافقی اعمال باشد و اگر این امر محقق نشود کسب سود محقق نخواهد شد.
نقش اوراق تبعی در آینده بازار سهام
اوراق تبعی به جهت دارا بودن ماهیت پوشش ریسک، می تواند در جهت ایجاد آرامش و کنترل اقدامات هیجانی در بازار سودمند باشد. این امر اگر در سطح کلان بازار و در کنار سایر عوامل عملی شود، می تواند بازار را در مسیر دستیابی به ثبات و تعادل نسبی جهتدهی کند. سهامداران عمده زمانی اقدام به انتشار این اوراق میکنند که نسبت به سهم خود و ارزشمند بودن آن اطمینان داشته باشند؛ چرا که انتشار این اوراق به معنای تضمین بازده حداقلی از جانب ناشر برای سهامدار خرد است؛ بنابراین کاملاً محتمل است که پس از انتشار اوراق تبعی یک سهم، اخبار و اطلاعات بازار حتی بیش از پیش در خصوص آن سهام مثبت باشد.
اگرچه با افزایش انتشار اوراق تبعی سهام، انتظار ثبات بیشتری از بازار سرمایه میرود اما مطمئناً تنها یک عامل مثبت و یا منفی به تنهایی نمیتواند کلیت بازار را تغییر دهد. چه بسا که چسبندگی و تاثیر عوامل منفی به تنهایی بیش از عوامل مثبت باشد. اما به هرحال این اوراق در سامانبخشی بازار سرمایه تاثیرگذار هستند.
با فرض تحقق نتایج انتشار این اوراق در بازار سرمایه، چرخش سرمایهگذاران بازار پول به بازار سرمایه نیز دور از انتظار نیست؛ چرا که در در بسیاری از موارد سود حداقلی تضمین شده از بابت اوراق تبعی، از سود دریافتی از محل سپرده گذاری بانکی بیشتر است.
در نهایت شکی نیست هرچه بازارها از لحاظ تنوع ابزارهای مالی گسترش یابند، بازار کاراتر عمل خواهد کرد و اوراق تبعی نیز به عنوان یک ابزار مالی جهت پوشش بخشی از نیازهای سرمایهگذاران گامی در جهت این کارایی است.