سرمایه گذاری برای بازنشستگی به این دلیل دارای اهمیت است که انسان ذاتاً آیندهنگر است. دوران بازنشستگی بخشی از این آینده خواهد بود که هر فرد متناسب با ویژگیها و اهدافش، نگاه متمایزی به آن دارد. این نگاه، میتواند تفکرات، برنامهها و اقدامات فرد را تحت تاثیر خود قرار دهد؛ بنابراین به علت وجود همین نگاههای متمایز، روشهای متفاوتی برای برنامهریزی در جهت آسوده گذراندن دوران بازنشستگی، وجود دارد. یکی از بهترین و محبوبترین این روشها، پسانداز کردن است؛ اما باتوجه به مسائلی از جمله نرخ تورم و ارزش زمانی پول، نگهداری پول به تنهایی نمیتواند پشتوانه مطمئنی برای دوران بازنشستگی باشد. سرمایهگذاری میتواند تا حد زیادی ارزش پول را در طی زمان حفظ کند و علاوه بر آن سود خوبی برای سرمایهگذار ایجاد کند.
فرصتهای سرمایهگذاری متناسب با ذخیره برای دوران بازنشستگی کدامند؟
زمانی که صحبت از سرمایهگذاری جهت استفاده از منافع آن در آینده نهچندان نزدیک (دوران بازنشستگی) میشود، معمولا بازه زمانی سرمایهگذاری، که یکی از مهمترین عوامل تعیینکننده بازده سرمایهگذاری است، بلندمدت درنظر گرفته میشود. همچنین اصل سرمایهگذاری پلهای در طی بازه زمانی بلندمدت میتواند منافع و مزایای قابل توجهی ایجاد کند. پس مهم نیست که درابتدا با مبالغ هنگفت سرمایهگذاری را شروع کنید؛ آنچه که مهم است این است که در طول هر بازه زمانی مشخص حداکثر مبلغ ممکن را سرمایهگذاری کنید. از طرفی آنچه که قرار است حداقل اندوخته ما برای دوران بعد از جوانی و میانسالی باشد، نباید بسیار مورد مخاطره قرار بگیرد؛ بنابراین در ادامه چند مورد از فرصتهای سرمایهگذاری جهت استفاده از منافع آن در دوران بازنشستگی معرفی میشوند تا در نهایت بهترین این فرصتها مشخص شود.
فرصت اول: خرید دارایی برای دوران بازنشستگی
در کشورهایی با نرخ تورم بالا، خرید و نگهداری تعدادی از داراییها، همچون طلا، ارز، ساختمان، زمین و یا حتی خودرو اهمیت خاصی پیدا میکند. این نوع از داراییها صرفا به دلیل گذشت زمان و افزایش نرخ تورم در سیستم اقتصادی، افزایش ارزش پیدا میکنند؛ به همین علت، عملا، یکی از گزینههای حفظ ارزش پول در برابر تورم و سرمایهگذاری محسوب میشوند.
فرصت دوم: سپردهگذاری در بانک برای دوران بازنشستگی
در کشورهایی که نرخ سود بانکی مثبت دارند، بانکها به علت ویژگیهای خاص خود همواره یکی از محلهای سرمایهگذاری امن برای سرمایهگذاران تلقی میشوند. سرمایهگذاری در بانکها جزو کمریسکترین گزینههای سرمایهگذاری محسوب میشود و به همین ترتیب دارای یک حد سود مشخص و از پیش تعیین شده است؛ بنابراین سرمایهگذاری در سپردههای بانکی به تنهایی، پاسخگوی نیازها و اهداف طیف وسیعی از سرمایهگذاران آیندهنگر نیست.
فرصت سوم: سرمایهگذاری در اوراق قرضه برای دوران بازنشستگی
دولتها، سازمانها و شرکتها جهت تامین مالی خود اقدام به انتشار اوراق قرضه میکنند. این اوراق میتوانند یکی از فرصتهای سرمایهگذاری مطلوب برای افراد و سازمانها باشند. انواع متفاوتی ازین اوراق در بازار وجود دارند؛ اما به نظر میرسد یکی از مناسبترین انواع این اوراق جهت رسیدن به هدف موردنظر ما، اوراق قرضه قابل تبدیل بدون کوپن میباشد؛ زیرا، این نوع از اوراق قرضه پرداخت دورهایی ندارند و در موعد سررسید اصل و سود پول به سرمایهگذار تعلق میگیرد. همچنین خریداری این اوراق یکی از انواع سرمایهگذاریهای کم ریسک یا حتی بدون ریسک محسوب میشود.
فرصت چهارم: سرمایهگذاری در اوراق مشتقه برای دوران بازنشستگی
اوراق مشتقه قراردادی بر اساس ارزش یک دارایی پایه است که ارزش این اوراق براساس نوسانات قیمتی دارایی پایه تعیین میشود. همین مسأله نوسانات قیمت میتواند حد سود یا زیان سرمایهگذاری را تعیین کند. اوراق مشتقه دارای انواع مختلفی هستند و در سال های اخیر استفاده از آن در بازار ایران نیز گسترش پیدا کرده است.
فرصت پنجم: سرمایهگذاری در سهام برای دوران بازنشستگی
سهم همواره به عنوان یکی از پرریسکترین داراییهای انتخابی جهت سرمایهگذاری شناخته میشود. از طرفی سرمایهگذاران با تقبل تحمل ریسک بیشتر در انتظار کسب بازدهی بالاتر هستند. بازار سرمایه که در آن سهم خرید و فروش میشود دارای ویژگیهای خاصی است. سرمایهگذاری مستقیم در این بازار نیازمند دانش، تخصص، تجربه، ابزار و زمان کافی است که بدون وجود این موارد ریسک این نوع از سرمایهگذاری تا حد زیادی افزایش پیدا میکند. قطعا دستیابی به موارد فوق کار سخت و زمانبری خواهد بود؛ بنابراین بسیاری از سرمایهگذاران گزینهی سرمایهگذاری غیرمستقیم از طریق سبد یا صندوقهای سرمایهگذاری را انتخاب میکنند تا همزمان با بهره بردن از منافع بازار سرمایه ریسک سرمایهگذاری خود را کاهش دهند.
فرصت ششم: سرمایه گذاری از طریق سبدهای اختصاصی برای دوران بازنشستگی
یکی از گزینههای موجود در سرمایهگذاری غیرمستقیم، سبدهای اختصاصی سرمایهگذاری هستند. سرمایهگذاران با واگذاری سرمایه خود به شرکتهای مختلف مالی و سبدگردانی میتوانند از منافع سبدهای اختصاصی سرمایهگذاری بهرهمند شوند. در واقع وقتی شما به عنوان سرمایهگذار سرمایه خود را به یک سبدگردانی واگذار میکنید، پول شما در محلی به نام سبد سرمایهگذاری به دست متخصصان بازارهای مالی مدیریت میشود تا بیشترین بازدهی عائد شما شود. سبدهای سرمایهگذاری به صورت اختصاصی برای هر فرد و متناسب با اهداف و ویژگیهای هر سرمایهگذار تشکیل میشوند؛ بنابراین احتمال اینکه سرمایهگذار به بازده موردانتظار خود دست یابد بسیار زیاد است. ناگفته نماند به دلیل هزینه بردار بودن این خدمت برای شرکت های مدیریت دارایی حداقل مبلغ برای تشکیل سبد برای هر سرمایهگذار مشخصی می شود.
فرصت هفتم: سرمایه گذاری از طریق صندوقهای سرمایهگذاری برای دوران بازنشستگی
یکی دیگر از گزینههای موجود در سرمایهگذاری غیرمستقیم، صندوقهای سرمایهگذاری هستند. در واقع صندوق محلی است که پول تعداد زیادی از سرمایهگذاران در آن تجمیع میشود و سپس این سرمایه تجمیع شده با توجه به نوع صندوق در بازارهای مالی مختلف سرمایهگذاری میشود و هر سرمایهگذار به نسبت تعداد واحدهایی که در صندوق دارد از منافع صندوق بهرهمند میشوند. صندوقهای سرمایهگذاری از لحاظ سطح ریسک به سه دسته اصلی تقسیم میشوند، که در ادامه به توضیح هریک میپردازیم.
• صندوقهای سرمایهگذاری سهامی
این نوع از صندوقها پرریسکترین صندوقهای سرمایهگذاری هستند اما از طرف دیگر احتمال کسب بازدهی بالا در این صندوقها امکانپذیر است. طبق قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار در ایران در مورد صندوقها، حداقل 70 % داراییهای این صندوق باید متشکل از سهم باشد و همین امر دلیل بالا بودن سطح ریسک سرمایهگذاری در این صندوقها است؛ بنابراین این نوع از صندوقها برای سرمایهگذاران پرریسک که قدرت تحمل ریسک بالایی دارند مناسب است. باتوجه به داشتن دید بلندمدت در سرمایهگذاری برای دوران بازنشستگی، به نظر میرسد اختصاص حداقل قسمتی از سرمایه به این صندوقها تصمیمی معقول باشد؛ چراکه در نظر داشتن بازده بلندمدت میتواند تا حد قابل قبولی از ریسک سرمایهگذاری در این صندوقها بکاهد. البته ناگفته نماند که بهتر از نسبت سرمایه گذاری در هر صندوق سرمایه گذاری را با مشورت متخصصان شرکت های سبدگردان دریافت کنید.
• صندوقهای سرمایهگذاری مختلط
این نوع از صندوقها از سطح ریسک متوسط برای سرمایهگذاری برخوردار هستند و دلیل آن این است که طبق قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار در ایران در مورد صندوقها، بین %40 تا %60 داراییهای این صندوق باید متشکل از سهم باشد و مابقی داراییها متشکل از اوراق با درآمد ثابت و سپرده های بانکی است. همین امر باعث میشود این نوع از صندوقها در شرایط بد بازار سرمایه، درصد کمتری از داراییهای خود را به سهم اختصاص دهند و در زمان افت قیمت سهام عملکرد بهتری از خود نشان دهند. این صندوقها مناسب آن دسته از سرمایهگذارانی است که همزمان قصد دستیابی به منافع بازار سرمایه را دارند و از طرف دیگر قدرت تحمل ریسک بالایی را ندارند.
• صندوقهای سرمایهگذاری با درآمد ثابت
این نوع از صندوقها کمریسکترین نوع از صندوقهای سرمایهگذاری هستند که سودی در حد نرخ سود بانکی میپردازند اما نسبت به سپردهگذاری در بانک دارای مزایایی هستند. سود حاصل از سرمایهگذاری در این صندوقها روزشمار محاسبه میشود و سرمایهگذاری در آنان حتما نباید مدتدار باشد. طبق قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار در ایران در مورد صندوقها، حداقل 75% داراییهای این صندوق باید در اوراق با درآمد ثابت و سپردهها و حداکثر 20% در سهام باشد.این صندوقها مناسب آن دسته از سرمایهگذارانی است که تمایل دارند حداقل نرخ معقولی از سود به آنان تعلق بگیرد اما از طرف دیگر احتمال آنکه به سودی بیشتر از نرخ سود بانکی دست یابند، برای آنان وجود داشته باشد.
بنابراین به نظر میرسد بهترین گزینه در جهت سرمایهگذاری برای دوران بازنشستگی گزینه سرمایهگذاری غیرمستقیم از طریق سبدها و صندوقهای سرمایهگذاری است. این امر چند دلیل دارد:
اولاً که در بلندمدت این صندوقها میتوانند به صورت همزمان سرمایهگذار را از منافع کل ابزارهای مالی موجود در بازار بهرهمند سازند؛ زیرا با داشتن ترکیب داراییهای متنوع بر اساس نوع سبد یا صندوق عملا گویا سرمایهگذار در جمعی از ابزارهای مالی متمایز از هم سرمایهگذاری کرده است.
دوماً با مدیریت حرفهایی این سبد و یا صندوقها، ریسک سرمایهگذاری تا حد زیادی پوشش داده میشود.
سوماً امکان عملی کردن استراتژی سرمایهگذاری پلهای در سبد و یا صندوق وجود دارد.
چهارماً در نظر گرفتن دید بلندمدت در جهت سرمایهگذاری برای دوران بازنشستگی لازمه سرمایهگذاری در سبد و صندوقهای سرمایهگذاری است.