۱۴۰۴-۰۹-۰۵ 
۱۲:۲۸ 
اشتراک گذاری اصلاح نظام یارانه‌ی سوخت، آغاز طرح بنزین ۵۰۰۰ تومانی و تأثیر آن بر بازار سرمایه
دولت چهاردهم در اقدامی که «بزرگ‌ترین جراحی نظام سهمیه‌بندی سوخت در چند سال اخیر» نامیده می‌شود، از طرح جدید خود برای ساماندهی مصرف سوخت رونمایی کرد. فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، با تأیید تصویب نهایی این طرح در هیئت وزیران، جزئیات بنزین ۳ نرخی را تشریح کرد که از نیمه دوم آذرماه ۱۴۰۴ اجرایی خواهد شد. این مصوبه با هدف کاهش قاچاق، مدیریت کسری بودجه و عدالت در توزیع یارانه، ساختار سنتی بنزین دونرخی را دگرگون کرده است.
ساختار جدید | بنزین ۳ نرخی چگونه کار می‌کند؟
بر اساس مصوبه شماره ۱۴۶۸۴۳ هیئت وزیران، از تاریخ ۱۵ آذر ۱۴۰۴، بنزین در جایگاه‌های سوخت سراسر کشور با سه نرخ متفاوت عرضه خواهد شد. نکته کلیدی این است که سهمیه‌های مردمی تغییری نکرده، اما هزینه استفاده از «کارت جایگاه» و هزینه سوخت برای برخی اقشار خاص به‌شدت افزایش‌یافته است.
| نوع نرخ | قیمت (تومان) | سهمیه ماهانه | نحوه استفاده | مشمولین |
|---|---|---|---|---|
| نرخ اول | ۱,۵۰۰ | ۶۰ لیتر | کارت سوخت شخصی | عموم خودروهای شخصی (به‌جز لیست حذفی) |
| نرخ دوم | ۳,۰۰۰ | ۱۰۰ لیتر | کارت سوخت شخصی | عموم خودروهای شخصی (پس از اتمام ۶۰ لیتر) |
| نرخ سوم | ۵,۰۰۰ | نامحدود | کارت اضطراری جایگاه | ۱. جاماندگان کارت سوخت ۲. تمام‌کنندگان سهمیه اول و دوم ۳. خودروهای لیست سیاه (حذفی) |
نکته مهم، شناور بودن نرخ سوم: طبق مصوبه، نرخ ۵۰۰۰ تومان ثابت نیست. این رقم معادل ۱۰ درصد قیمت خرید بنزین از پالایشگاه‌ها در زمان ابلاغ است. وزارت نفت مکلف شده است این نرخ را به‌صورت فصلی و بر اساس میانگین قیمت فصل قبل بازنگری کند؛ بنابراین، بنزین ۵ هزار تومانی ممکن است در فصول آینده با تغییر قیمت نفت و هزینه‌های پالایشگاهی افزایش یابد.
چه کسانی باید بنزین ۵۰۰۰ تومانی بزنند؟
شاید رادیکال‌ترین بخش این مصوبه، حذف کامل یارانه سوخت (نرخ ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰) برای گروه‌های خاصی از خودروهاست. دولت تصمیم گرفته است که یارانه انرژی را از خودروهای دولتی و لوکس حذف کند. از ۱۵ آذرماه، گروه‌های زیر فقط مجاز به دریافت بنزین با نرخ آزاد (پایه ۵۰۰۰ تومان) هستند:
- خودروهای نو شماره داخلی (صفرکیلومتر): خریداران خودروهای نو، دیگر کارت سوخت سهمیه‌ای دریافت نمی‌کنند.
- خودروهای وارداتی خارجی: تمام خودروهای وارداتی از شمول یارانه خارج شدند.
- خودروهای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی: تردد در این مناطق یا با پلاک این مناطق، مشمول نرخ آزاد است.
- خودروهای پلاک دولتی: به جز آمبولانس‌ها، تمام ارگان‌های دولتی باید بنزین را به قیمت ۵۰۰۰ تومان خریداری کنند.
- مالکان چند خودرو: طبق سامانه جدید وزارت نفت، هر شخص تنها برای یک خودرو سهمیه ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی دریافت می‌کند و خودروهای دوم و سوم او مشمول نرخ آزاد خواهند بود.
پنهان‌ترین زوایای مصوبه: تغییر در سهمیه CNG و دوگانه‌سوزها
در لابه‌لای اخبار، نکته‌ای که کمتر به آن توجه شده، کاهش سهمیه خودروهای دوگانه‌سوز است. دولت اعلام کرده که به دلیل «عدم تطابق سهمیه با الگوی واقعی سوخت»، از ابتدای بهمن ۱۴۰۴، سهمیه نرخ دوم (۳۰۰۰ تومانی) خودروهای دوگانه‌سوز (CNG) نصف خواهد شد. در عوض، وزارت نفت مکلف به توسعه زیرساخت‌ها برای تبدیل خودروها به دوگانه‌سوز شده است تا فشار تقاضا از روی بنزین برداشته شود.
تحلیل بازار سرمایه | بورس انرژی و سیگنال به پالایشی‌ها
اعلام رسمی بنزین ۵ هزار تومانی و آزادسازی قیمت بنزین سوپر، واکنش‌های معناداری را در بازار سرمایه به‌ویژه در گروه «فراورده‌های نفتی» (پالایشی‌ها) ایجاد کرده است.
کشف قیمت بنزین سوپر در بورس انرژی
در یک رویداد تاریخی، روز گذشته (یکشنبه ۲ آذر ۱۴۰۴) برای نخستین‌بار ۳۰۰ هزار لیتر بنزین سوپر وارداتی در رینگ بین‌الملل بورس انرژی عرضه و معامله شد. جزئیات این معامله که نشان‌دهنده قیمت واقعی سوخت است، به شرح زیر است:
- قیمت پایه معامله: ۶۵ هزار و ۸۰۰ تومان (به‌ازای هر لیتر).
- هزینه‌های جانبی: خریدار باید ۱۳.۳ درصد هزینه‌های اضافه بعلاوه ۲۰۰۰ تومان هزینه حمل از بندر امام خمینی (ره) را بپردازد.
- قیمت نهایی: با احتساب هزینه‌ها، قیمت تمام شده هر لیتر بنزین سوپر وارداتی برای توزیع‌کننده حدود ۷۵ هزار تومان خواهد بود.
- زمان تحویل: ۸ آذر ۱۴۰۴.
این اتفاق سیگنال واضحی از حرکت دولت به سمت واقعی‌سازی قیمت حامل‌های انرژی در بخش‌های غیریارانه‌ای است.
تأثیر بر نمادهای پالایشی (شپنا، شبندر، شتران)
کارشناسان بازار سرمایه، در تحلیل این وضعیت معتقدند که اگرچه سود پالایشگاه‌ها مستقیماً تابع قیمت فروش بنزین در پمپ‌بنزین‌ها نیست (چرا که دولت خریدار انحصاری است)، اما این خبر دو تأثیر عمده دارد:
- اثر روانی: بازار این افزایش قیمت (نرخ سوم و بنزین سوپر) را به‌عنوان مقدمه‌ای برای اصلاح «فرمول کیفی‌سازی» و نرخ خوراک و فرآورده‌ها (کرک اسپرد) تلقی می‌کند. این خوش‌بینی باعث افزایش تقاضا برای سهام گروه پالایشی می‌شود.
- کاهش کسری بودجه دولت: هر ۱ تومان افزایش نرخ بنزین، میلیاردها تومان از بار مالی دولت می‌کاهد. کاهش کسری بودجه به معنای فشار کمتر دولت بر صنایع بورسی برای تأمین مالی و کاهش استقراض است که در بلندمدت به نفع کلیت بازار سرمایه خواهد بود.
پیامدها و چالش‌های پیش‌رو
- انتظارات تورمی: همان‌طور که در گزارش‌ها اشاره شد، بنزین در ایران یک کالای لنگر برای تورم است. عبارت «بنزین گران شد» حتی اگر فقط شامل نرخ سوم باشد، می‌تواند به‌صورت روانی باعث افزایش قیمت کالاها و خدمات، به‌ویژه در بخش حمل‌ونقل آنلاین (اسنپ و تپسی) شود.
- چالش قاچاق: دولت هدف اصلی را کاهش قاچاق اعلام کرده است. بااین‌حال، فاصله قیمت بنزین ۵۰۰۰ تومانی با قیمت فوب خلیج‌فارس (حدود ۴۵ هزار تومان) همچنان بسیار زیاد است و کارشناسان تردید دارند که این افزایش اندک، انگیزه قاچاق را به طور کامل از بین ببرد.
- نو شماره‌ها: اعتراضات زیادی پیرامون حذف سهمیه خودروهای صفرکیلومتر (نو شماره) شکل‌گرفته است. خریدارانی که پس از سال‌ها موفق به خرید خودرو شده‌اند، اکنون خود را در جایگاه خودروهای لوکس می‌بینند که باید سوخت را با نرخ آزاد تهیه کنند.
جمع‌بندی
از ۱۵ آذر ۱۴۰۴، ایران رسماً وارد دوران بنزین ۳ نرخی می‌شود. درحالی‌که اکثریت مردم همچنان از سهمیه‌های ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی استفاده می‌کنند، دولت با معرفی بنزین ۵ هزار تومانی و آزادسازی قیمت بنزین سوپر در بورس (با نرخ حدود ۷۵ هزار تومان)، گام اول را برای تفکیک یارانه سوخت از خودروهای پرمصرف، دولتی و لوکس برداشته است. نگاه بازار سرمایه به این تغییرات فعلاً مثبت و همراه با انتظار برای واقعی‌سازی بیشتر قیمت‌ها در صورت‌های مالی پالایشگاه‌هاست.
